پیمان نامه مدینه، نمونه ای تاریخی در زمینه حل اختلاف

پیامبر(ص) پیمان­نامه­ی مدینه را که نخستین قانون اساسی مستند در حوزه­ اسلام است برای روشن شدن روابط ساکنان مسلمان و غیر مسلمان داخل مدینه و ارتباط با مردمان خارج مدینه تنظیم کردند. این پیمان­نامه در زمینه حل اختلاف از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. شیوه­ها و ابزار به کار رفته و پیش­بینی شده در آن، سبب شده است که به عنوان یکی از کارآمدترین نمونه­های حل اختلاف جلوه کند. مقاله حاضر در پاسخ به این پرسش طراحی شده است که در صورت مقایسه تطبیقی پیمان­نامه مدینه با رویکردهای جدید حل اختلاف در غرب، چه موارد مشابهی میان این دو رویکرد یافت می­شود؟ فرض بر آن است که در هر دو مورد، با وجود تفاوت­های فرهنگی کوشش می­شود که اختلاف­ها با رویکرد به تعیین میانجی که در پیمان­نامه مدینه، پیامبر6 بودند، تقسیم اختلاف به مؤلفه­های کوچک، تعیین اصول، پذیرش نظام طراحی شده میانجی­گری و پذیرفتن اقتدار بالاتر حل شوند. چنین ساختاری که نسبت به زمان خود بسیار مترقی بود در جامعه، صلحی ماندگار ایجاد کرد و در مقایسه با رویکردهای کنونی حل اختلاف در غرب، نه تنها ضعف ندارد بلکه در مواردی از آن قوی­تر طراحی شده است. چنین خصوصیاتی در پیمان­نامه مدینه، آن را از یک پیمان محدود منطقه­ای خارج می­کند و در ردیف پیشرفته­ترین اصول حل اختلاف قرار می­دهد.